رقابتی ناسالم به نام چشم و هم چشمی + تمرین هایی برای رهایی از آن

چشم و هم چشمی به چه معناست؟

این پدیده ناخوشایند تلفیقی از رقابت و حسادت است و به معنای کم ارزش شمردن دارایی ها و توانایی های خود و بها دادن به داشته ها و توانایی های دیگران است. کسی که چشم و هم چشمی می کند، اهداف و ارزش های خود را با آرمان های شخصی که ظاهراً برتر از او است، جایگزین می کند و برای اینکه به دیگران ثابت کند به اندازه کافی خوب و یا بهتر از آن شخص است، وارد مسابقه ای خود ساخته می شود که ریشه در حسادت فرد دارد.
نکته مهم این است که ما هیچ گاه به طور کامل از واقعیت زندگی دیگران آگاه نیستیم و فقط آن بخش از زندگی آنها را می بینیم و می دانیم که در ظاهر هر فردی قابل مشاهده است. خودتان را تصور کنید. شما با چه ویژگی ها و ظواهری در جامعه حاضر می شوید؟ آیا خوبی ها و نقاط قوت خود را به نمایش می گذارید یا نکات منفی زندگی و شخصیت تان؟ 
انسان ذاتاً تمایل دارد که دیگران او را به بهترین وجه ببینند و بشناسند؛ بنابراین کاملاً منطقی است از شما بخواهیم باطن زندگی خود را با ظاهر زندگی دیگران مقایسه نکنید.

حکایت ما آدمها 

شخصی تعریف می کرد: در جوانی اسبی داشتم؛ وقتی سوار آن می شدم، از کنار دیوار عبور می کرد و سایه اش روی دیوار می افتاد. اسب وقتی به آن سایه نگاه می کرد، گمان می کرد اسب دیگری است و تلاش می کرد از آن جلو بزند؛ هر چه سریع تر می رفت، می دید که هنوز از سایه اش جلو نیفتاده، بنابراین دوباره به سرعتش اضافه می کرد، تا حدی که اگر این جریان ادامه می یافت، خودش و من را به کشتن می داد. ولی همین که دیوار تمام می شد و سایه اش از بین می رفت و آرام می گرفت.
حکایت بعضی آدم ها نیز همین است؛ وقتی بدون درنظر گرفتن توانایی های خود به داشته های دیگران نگاه کنی، دلت می خواهد در جنبه های مادی از آنها جلو بزنی و اگر از چشم و هم چشمی با دیگران دست برنداری، روح و جسمت را به نابودی می کشد.

دلایل حسدورزی و رقابت ناسالم در مسائل مختلف چیست؟

علّت چشم و هم چشمی کردن های شما، در بین یکی از ۵ دسته زیر قرار می گیرد:

۱- اعتماد به نفس پایین و عدم خود باوری
۲- الگوپذیری و تقلید کورکورانه از مُد
۳- مشخص نبودن اهداف فرد در زندگی
۴- فرار از کمبودهای روحی خود
۵- رشد و تربیت در خانواده ای تجمل گرا

 آسیب های چشم و هم چشمی

شاید زمانی که فرد تمام ذهن خود را روی زندگی دیگران متمرکز می کند و سعی دارد با قرار گرفتن در مسیر دستیابی به اهداف آنها، به موفقیت هایی ارزشمندتر از سایرین دست یابد، هرگز متوجه نباشد که چه زیانی به زندگی خود وارد می کند. در زیر ۸ آسیب چشم و هم چشمی را می خوانید.

 بیماری های روحی و جسمی

چشم‎ و ‎هم چشمی هم در بین زنان و هم مردان دیده می‎شود، در مردها بیشتر به‌ صورت به‌دست آوردن مادیات و زورآزمایی پدیدار می شود و در میان زنان به مراتب بیشتر بوده و جنبه جذابیت ظاهری مثل نوع و مارک لباس و مدل مو را شامل می‎شود.
تحقیقات نشان داده زنانی که چشم و هم چشمی می کنند، نسبت به سایر زنان که دائماً زندگی خود را با دیگران مقایسه نمی کنند، ۷۰ % بیشتر به بیماری های اعصاب و روان و قلبی_عروقی مبتلا می شوند و آمار سکته در این زنان به میزان قابل توجهی بالاست.

طلاق در زندگی های زناشویی و اختلافات خانوادگی

چشم و هم چشمی می تواند موجب ایجاد اختلافات خانوادگی شود و حتی ریشه های یک خانواده را قطع کرده و منجر به طلاق شود. آمارها نشان می دهد که چشم و هم چشمی عامل اصلی ۳۰ % از طلاق ها به شمار می رود.

 از بین بردن صمیمیت در روابط دوستانه

گاهی دو دوست به علّت چشم و هم چشمی با یکدیگر اختلاف پیدا می کنند و اگر حسادت در بین آن ها نفوذ کند، رابطه دوستانه شان به سادگی از هم می پاشد.

 عدم موفقیت و نرسیدن به اهداف شخصی

چشم و هم چشمی باعث می شود که فرد اهداف خودش را فراموش کند و با تقلید از دیگران، به دنبال رسیدن به اهداف آنها باشد؛ بدون شک، این فرد راه بسیار سختی در پیش دارد که شاید برای همیشه بی ثمر بماند و دراین صورت هرگز طعم شیرین موفقیت را نچشد.
 «هرچه قدر انگیزه بیشتری برای انجام کاری داشته باشید، به زمان کمتری برای انجامش نیاز دارید و برعکس.»
بنابراین، فرد در مسیر رسیدن به اهدافی که برای خود او نیست، به زمان بیشتری نیاز دارد؛ زیرا انگیزه کمتری برای رسیدن به آن اهداف دارد. یعنی اگر هیچ انگیزه ای برای رسیدن به چیزی نداشته باشیم، هرگز به آن نخواهیم رسید.

 افسردگی و نارضایتی از زندگی

کسی که چشم و هم چشمی می کند، کم کم این رفتار برای او تبدیل به یک عادت می شود و به همین دلیل همواره احساسی ناخوشایند نسبت به زندگی خود دارد و ذهنش درگیر افکاری آزاردهنده است که آرامش او را سلب می کند و حتی ممکن است منجر به افسردگی وی شود.

کاهش اعتماد به نفس و توجه بیش از حد به دیگران

فردی که به حسادت و رقابت ناسالم با دیگران می پردازد، از آن جا که توانایی های خود را کم ارزش می پندارد و دیگران را برتر از خود می داند، همواره قسمت اعظمی از ذهنش روی زندگی دیگران متمرکز است و از توانایی ها و موهبت های خود غافل می ماند و در طولانی مدت، اعتماد به نفس خویش را از دست می دهد.

 تجمل گرایی و بدهکاری

شخصی که به جای تمرکز بر زندگی خود، روی زندگی و دارایی های مادی دیگران تمرکز می کند،  به آن چه دارد قانع نیست و همواره با دیدگاهی غیر واقع بینانه می خواهد بهترین زندگی مادی را در میان آشنایان خود داشته باشد. زندگی چنین افرادی به سمت تجمل گرایی سوق پیدا می کند و می تواند موجب زیان های مادی بسیاری شود.
مثلاً کارمندی را در نظر بگیرید که در چشم و هم چشمی با باجناق خود، از چندین نفر مقدار زیادی پول قرض می گیرد تا بتواند اتومبیلی بهتر از او خریداری کند ولی با حقوق کارمندی فقط بدهکاری زیادی برای خود به بار می آورد.

تربیت نامناسب نسل های آینده و از بین بردن فرهنگ رقابت سالم

کودکانی که پدر و مادر آنها چشم و هم چشمی می کنند، با تقلید و الگوبرداری نامناسب از پدر و مادرشان، در آینده به افرادی تجمل گرا و حسود تبدیل می شوند و ممکن است اگر دست از این عادت بد برندارند، تا نسل ها بعد، حسادت را در جامعه پرورش دهند.
به عنوان مثال، خانواده ای با سطح مالی پایین فرض کنید که به دلیل چشم و هم چشمی با یکی از آشنایان، فرزند خود را به مدرسه غیر انتفاعی می فرستند و برای پرداخت شهریه چند ۱۰ میلیونی این مدرسه، از تأمین بسیاری از ملزومات زندگی چشم پوشی می کنند.
فرزند این خانواده در مدرسه ای تحصیل می کند که هم کلاسی های او از خانواده هایی با سطح مالی بالا هستند و نوع پوشش و زندگی آنها متفاوت است. در این صورت فرزند آنها هم با دیدن شرایط خانواده های مرفه، به سمت تجملات گرایش پیدا می کنند و به جای رقابت در امر تحصیل، در مسائل مادی با دیگران به رقابت می پردازد. در این صورت، کم کم فرهنگ رقابت سالم در بین آینده سازان جامعه کم رنگ می شود.

 تمرین هایی برای رهایی از آفتِ چشم و هم چشمی

همان طور که گفتیم، چشم و هم چشمی می تواند آسیب های روانی و مادی جبران ناپذیری به فرد برساند که باید قبل از این که به یک عادت و الگوی رفتاری تبدیل شود، با آن مبارزه کرد.
ابتدا باید ریشه یابی کنید؛ یعنی بفهمید که علّت چشم و هم چشمی کردن شما، در بین کدام یک از ۵ دسته ای قرار می گیرد که پیش تر گفتیم. سپس با توجه به دلیل آن، راهکار مناسب برای رهایی از این مشکل را از بین موارد بخوانید و به آن عمل کنید.

تمرین اول

اگر فکر می کنید اعتماد به نفس پایین، شما را به چنین رفتارهایی وا می دارد، تمرین زیر را انجام دهید:

یک تکه کاغذ و قلم بردارید و بالای آن برگه بنویسید: چرا من موفق خواهم شد؟
سپس با توجه به استعدادها و توانایی های خود، با دیدگاه مثبت آن چه را از آینده خود می خواهید و موفقیت هایی که انتظار دارید به دست آورید، به این صورت بنویسید:

من استعداد یا تواناییِ ………. را دارم، پس در …………. موفق می شوم.

در آخر، هر کدام مواردی که نوشته اید، ۳ بار بخوانید؛ راندا برن در کتاب معجزه می گوید: «سه عددی است که در خلقت کل کائنات کاربرد دارد. به عنوان مثال برای تولد یک نوزاد، وجود یک مرد و یک زن لازم است. قانون مشابه عدد «سه» برای خلق هر چیزی در کائنات به کار می رود که خلق آرزوهای جدید را نیز شامل می شود.»

تمرین دوم

 اگر دلیل چشم و هم چشمی شما تقلید کورکورانه از مُد و الگوهای نامناسب است، از راهکار زیر استفاده کنید:

الگوی تازه ای برای خود بسازید؛ ابتدا نسبت به شخصیت، توانایی و علاقه های خود شناخت کامل پیدا کنید. سپس به دنبال الگوهای متناسب با مهارت، شخصیت و علاقه خود بگردید. مثلاً اگر شما در مهارت نوشتن توانمند هستید، الگوی مناسب شما می تواند یک نویسنده موفق باشد.
سپس درباره شخصیت، روش زندگی و نحوه موفق شدن او جستجو و مطالعه کنید تا به جای پیروی و تقلید از هر کسی با هر مهارت و شخصیتی، از الگوی مناسب خودتان پیروی کنید.

تمرین سوم

 آیا مشخص نبودن هدف شما در زندگی باعث شده حسودانه به دنبال رسیدن به اهداف دیگران باشید؟ این تمرین به شما کمک می کند تا از شرّ این گونه حسادت ها رها شده و به موفقیت دست یابید!

ابتدا یک تکه کاغذ و قلم بردارید و بنویسید که در هر یک از حوزه های خانواده، شغل ، تحصیل و پول و ثروت چه می خواهید و در انتها آرزوها و رویاهای معنوی خود را یادداشت کنید. توجه کنید که فقط چیزهایی را بنویسید که تفکر و صحبت درباره آنها هیجان شما را بر می انگیزد.
هر یک از مواردی که نوشته اید، می تواند هدف شما باشد ولی نمی توانید فقط با فکر کردن، شور و هدف تان را پیدا کنید؛ باید دست به کار شوید!
این نکته‌ را به خاطر داشته باشید. هر چه بیشتر اقدام کنیم، تبحر بیشتری نسبت به امور پیدا خواهیم کرد. بنابراین آیا این شیوه، مفیدتر از یک‌ جا نشستن و فکر و خیال کردن نیست؟ آیا نباید فکری را که در سر دارید عملی کنید؟
«اگر آن را دوست نداشتم چه؟»، «اگر از آن پولی به‌دست نیاوردم چه؟» این افکار را از سرتان بیرون کنید. شروع کنید و اولین قدم را به سمت اهداف‌تان بردارید و تجربه های جدید کسب کنید. این کار به شما کمک می‌کند از مسیر یکنواخت زندگی‌تان که شور و هدفی برای شما ندارد، خارج شوید.

تمرین چهارم

اگر کمبودهای روحی یا مادی باعث شده به جای تمرکز بر زندگی خود، بخش اعظم توجه شما روی زندگی دیگران باشد، با انجام تمرین زیر این عادت بد را ترک کنید:

هرگاه نکته مثبتی در شخصیت یا ظاهر فردی مشاهده کردید، با جملات زیبا ویژگی مثبتش را به او بگویید. شما با تمرین و تکرار این کار، عشق ورزیدن به دیگران را جایگزین حسادت می کنید و نه تنها حس خوب را به دیگران منتقل می کنید، بلکه خود شما هم از محبت تان انرژی مثبت دریافت می کنید.

تمرین پنجم

 اگر هیچ یک ۴ مورد اول نمی تواند دلیل چشم و هم چشمی های شما باشد، ممکن است شما در یک خانواده تجمل گرا پرورش یافته باشید. در این صورت راهکار چیست؟

بدیهی است شخصی که از کودکی در خانواده ای تجملگرا تربیت شده، با یک عادت قدیمی دست و پنجه نرم می کند و برای از بین بردن کامل ریشه های آن، باید زمان بیشتری صرف کند ولی هرزمانی که او تصمیم بگیرد، می تواند از عهده ترک این عادت برآید.
همان طور که گفته شد،کسی که چشم و هم چشمی می کند، نمی تواند روی زندگی خود تمرکز کند و تمام تمرکز او روی موفقیت های مادی یا غیرمادی دیگران است. به همین دلیل بهترین راهکار برای کسی که این رفتار برای او به یک عادت تبدیل شده، تغییر موضوع تمرکز است.
روش های زیادی هست که کمک می کند، مرکز توجه و تمرکز خود را تغییر دهید. مثلاً انجام دادن فعالیت هایی که انگیزه و اشتیاق زیادی را درون شما ایجاد می کنند یا پیگیری اهداف تان. برای این کار می توانید از تمرین شماره ۳ هم استفاده کنید.
به طور کلی به فعالیت هایی بپردازید که به تمرکز زیادی نیاز دارند، زیرا ذهن و افکار شما را از زندگی دیگران دور می کند. ؛ از جمله ورزش هایی مثل بسکتبال و شطرنج، مراقبه یا مدیتیشن و … .
چنین فعالیت هایی را در برنامه هر روز خود قرار دهید، تا زمانی که نشانه های تجملگرایی کاملاً از بین برود.

نتیجه

امیدواریم با خواندن این مطلب، بتوانید ریشه چشم و هم چشمی های خود را بیابید و با استفاده از تمرین هایی که گفته شد، این آفت را از زندگی خود بیرون کنید و حتی در حذف این عادت ناپسند از جامعه نیز مؤثر باشید چراکه قطره قطره جمع گردد، وانگهی دریا شود